افزایش ریسک استفاده از تولیدات مصنوعی حاصل از فناوری نانو: ایجاد خطراتی مرتبط با علم ژنتیک (زیست‌شناسی) در موجودات زنده از جمله انسان، اگر این اجزای مصنوعی ناقص عمل کنند باعث افزایش خطر در بیمار می‌شوند.
۱۱
مقیاس فیزیکی تولیدات مصنوعی بر اساس فناوری نانو: فناوری نانو امنیت و سلامت اشخاص را تهدید خواهد نمود زیرا جستجو برای یافتن تولیدات مصنوعی در اندازه نانو که قادر به برهم زدن امنیت و ایجاد آسیب‌های شخصی باشد بسیار مشکل خواهد بود، اگر تولیدات مصنوعی بی‌مصرف در مقیاس نانو به‌صورت کنترل نشده گسترش یابد می‌تواند باعث تخریب محیط‌زیست شود (جعفری‌صمیمی و همکاران، ۱۳۸۸).
۵-۱-۲ راه‌های تماس و ورود نانوذرات به بدن
تنفس، جذب پوستی و بلعیدن از جمله راه‌های ورود نانوذرات به بدن است. علی‌رقم این سه عضو پوست، ریه و روده باریک به علت تماس مستقیم با عوامل محیطی، به‌عنوان راه‌های اصلی ورود ذرات به بدن شناخته شده‌اند، اما به‌طور غیر مستقیم سیستم‌های قلبی عروقی و گردش خون، مغز و کبد متأثر از حضور نانوذرات هستند. استنشاق نانوذرات دو اثر عمده بر بدن انسان دارد:
باعث ایجاد تورم در دستگاه گوارش می‌شود.
با انتقال از راه جریان خون به دیگر اعضای حیاتی یا بافت‌های بدن، سبب عوارض قلبی و عروقی و حتی اختلال در دستگاه عصبی مرکزی می‌شود (مظاهری‌اسدی و غلامی‌قوام‌آبادی، ۱۳۸۹).
۶-۱-۲ برخی راه‌های کنترل اثرات مضر نانوذرات
از تماس پوست با نانوذرات و یا محلول‌های حاوی نانوذرات جلوگیری شود.
شستشوی دست‌ها و رعایت بهداشت فردی در محیط کار با نانوذرات انجام گیرد.
دفع و انتقال زباله‌های نانوذرات طبق اصول زباله‌ای شیمیایی خطرناک صورت پذیرد.
وسایل مورد استفاده در کار کردن با نانوذرات باید قبل از استفاده مجدد، از نظر آلودگی کنترل شود.
برچسب مواد غذایی نانو در مورد محصولاتی که با این فناوری تولید شده‌اند، جهت آگاهی استفاده شود (مظاهری‌اسدی و غلامی‌قوام‌آبادی، ۱۳۸۹).
۱۲
۷-۱-۲ فناوری نانو و کشاورزی
علوم کشاورزی نیز از پیشرفت‌هایی که فناوری نانو به ارمغان آورده است بی‌بهره نبوده، فناوری نانو می‌تواند از این ابزارها برای تشخیص رفتارهای مولکولی بیماری‌ها، کشف سریع بیماری و افزایش توانایی گیاهان برای جذب مواد غذایی استفاده کند، هم‌چنین در صنایع کشاورزی می‌توان از حسگرها و سیستم‌های رسانش هوشمند برای مبارزه با ویروس و پاتوژن‌های محصولات کشاورزی بهره جست (پوررحیم و همکاران ۱۳۸۷). بر اساس تعریف اسکوت و چن^[۸] (۲۰۱۳) هر محصول کشاورزی و غذایی که در یکی از مراحل تولید، نگه‌داری، فراوری، بسته‌بندی و جابجایی آن از یکی از دستاوردهای فناوری نانو استفاده گردد اصطلاحاً نانو غذا^[۹] نامیده می‌شود. در کشاورزی و مواد غذایی، طیف گسترده‌ای از برنامه‌های کاربردی فناوری نانو با اهداف مختلفی مانند بهبود ایمنی مواد غذایی، افزایش بسته‌بندی مواد غذایی و ارائه غذاهای بهتر در سطح جهان در حال توسعه است (گیلایوم^[۱۰]، ۲۰۱۲).
۸-۱-۲ کاربرد فناوری نانو در علوم دامی و دامپزشکی
فناوری نانو دارای پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای انقلاب در علوم دامی بوده و می‌تواند ابزارهایی برای زیست‌شناسی سلولی مولکولی، فیزیولوژی، ژنتیک دام و تولیدمثل ارائه دهد (اسکوت و چن،۲۰۱۳). از جمله کاربردهای فناوری نانو در علوم ‌دامی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سیستم تحویل دارو: این سیستم شامل بسته‌های کوچک مهر و موم شده از دارو است که اجازه استفاده از مقادیر کم دارو را می‌دهد. این بسته‌ها حاوی کد مولکولی خاصی است که سبب می‌شود دارو فقط به قسمت موردنظر تحویل داده شود به همین دلیل سایر اجزا از عوارض و اثرات دارو در امان می‌باشند. سیستم‌های نانو و میکرو به‌عنوان حامل به این سیستم یاری می‌رسانند، هم‌چنین این سیستم می‌تواند شامل قسمت تشخیص مواد شیمیایی و قابلیت تصمیم‌گیری برای خودتنظیمی دارو یا درمان با مواد مغذی باشد. سیستم تحویل دارو به کاهش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و کاهش هزینه دارویی کمک می‌کند.
۱۳
تشخیص و درمان بیماری: شامل تشخیص زود هنگام بیماری توسط ریزتراشه‌ها^[۱۱] است. ریزتراشه‌ها دستگاهی است که از صدها یا هزاران رشته DNA کوتاه در مدار سیلیکونی می‌باشد. از ریزتراشه‌ها می‌توان برای ردیابی منبع مواد غذایی در محصولات گوناگون حیوان نیز استفاده کرد. نانوحسگرها دستگاه یا سیستمی است که یک ماده شیمیایی، بیولوژیکی و یا بافت را تشخیص و اندازه‌گیری می‌کند. از این دستگاه می‌توان برای تشخیص و شناسایی مقادیر بسیار کمی از یک ماده شیمیایی آلوده، ویروس یا باکتری استفاده کرد (پاتیل و همکاران^[۱۲]، ۲۰۰۹). نانو پوسته‌ها نوعی لایه‌ها یا روکش‌های فوق‌العاده نازک (مثل طلا) یا دی‌الکتریک (مانند سیلیس) است. نانو پوسته‌ها را می‌توان با اهداف هدفمند مانند از بین بردن سلول‌های سرطانی به جریان خون تزریق کرد (هیرسچ و همکاران^[۱۳]، ۲۰۰۳). از دیگر نانوذرات، نانوذراتی است که از اکسید آهن ساخته شده و دارای خاصیت فوق‌العاده مغناطیسی است که زمانی‌که در جریان خون قرار می‌گیرد تومور هدف را شناسایی کرده و آن را تجزیه می‌کند (پاتیل و همکاران، ۲۰۰۹). شکل دیگر نانو مواد کریستال‌های کوانتمی در مقیاس نانومتری است که ابتدا برای برنامه‌های الکترونیکی توسعه داده شد از این نقاط نیز برای شناسایی و تشخیص تومور استفاده می‌شود (اسکوت و چن،۲۰۰۳).
مدیریت پرورش و تولیدمثل: مدیریت پرورش یک مشکل پرهزینه و بسیار وقت‌گیر برای دامداران است. امروزه از نانولوله‌هایی که زیرپوست حیوان کاشت می‌شود برای اندازه‌گیری تغییرات سطح استرادیول در خون مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این نانو لوله‌ها برای ردیابی فحلی در حیوانات نیز استفاده می‌گردد، هم‌چنین با استفاده از توالی ژنوم دام و ریز تراش‌های نانویی می‌توان سرعت پرورش را افزایش و بیماری‌های ژنتیکی را تشخیص داد (پاتیل و همکاران، ۲۰۰۹).
۱۴
۲-۲ نانوزئولیت
۱-۲-۲ کلیات نانوزئولیت
وقتی اندازه مولکول‌های زئولیت را به حد میلیاردیم متر برسد، در حقیقت نانوزئولیت تولید شده است. با این کار سطح ویژه‌ آن را به‌طور قابل‌توجهی زیاد می‌شود. مهم‌ترین خصوصیت زئولیت وجود حفره‌های زیاد در شبکه آن است، وقتی این زئولیت‌ها به مقیاس نانو می‌رسند، حفره‌های موجود در شبکه نانوزئولیت هزاران بار بیشتر می‌شود (مرادیان و برومند، ۱۳۹۱). نسبت اتم‌های خارجی (سطحی) به داخلی با کاهش اندازه ذرات به‌سرعت افزایش می‌یابد و نانوذرات زئولیت سطح خارجی بزرگ و نیز فعالیت سطحی بالایی در مقایسه با زئولیت معمولی خواهند داشت به‌علاوه، کریستال‌های زئولیتی کوچک‌تر طول مسیرهای نفوذ را نسبت به زئولیت‌های بزرگ‌تر در مقیاس میکرومتر، کاهش می‌دهند (جوان‌بخت، ۱۳۹۲).
۲-۲-۲ سنتز نانوزئولیت
نانوزئولیت نقره، نانوذرات نقره تثبیت شده بر پایه زئولیت معدنی است (غلام‌حسینی‌زهرایی و همکاران، ۱۳۹۲). در میان روش‌های مختلف ساخت نانوکریستال‌های زئولیتی، استفاده از سل آمورف اولیه مؤثرترین و پرکاربردترین روش است. مواد آغازین برای تهیه سل معمولاً نمک‌های فلزات معدنی یا ترکیبات آلی فلزی مثل آلکوکسیدهای فلزی هستند. در یک فرایند سل ژل نوعی ماده پیش‌ساز در معرض یک سری از واکنش‌های هیدرولیز و پلیمریزاسیون قرار می‌گیرد تا سوسپانسیونی کلوئیدی یا سل تشکیل دهد. هنگامی‌که سل در یک قالب ریخته شود، ژلی مرطوب شکل می‌گیرد. با خشک کردن و فراورش حرارتی، این ژل به ذرات شیشه‌ای یا سرامیکی متراکم تبدیل می‌شود. اکثر سنتزهای نانوکریستال‌های زئولیتی در سل‌های آمورفی انجام گرفته‌اند که در آن‌ها فقط ذرات آمورف مجزا حضور دارند. این روش سنتزی سبب تشکیل سوسپانسیونی کلوئید از ذرات زئولیتی مجزا می‌شود که اغلب دارای توزیع اندازه ذرات کوچک و ریز ۱۰۰ نانومتر هستند. سوسپانسیون‌های زئولیتی سنتزی معمولاً به‌وسیله سانتریفیوژ پرسرعت و پراکندگی در یک مایع درون حمام فراصوتی خالص می‌شوند. به‌طور کلی، سنتز زئولیت در دمای بین ۹۰-۲۰۰ سانتی‌گراد و طی مدت زمان بین چندین ساعت تا چندین هفته صورت می‌پذیرد. متغیرهایی مثل ترکیب مخلوط واکنش، دما و زمان اثر ویژه‌ای ساختار بلوری زئولیت دارند (جوان‌بخت،۱۳۹۲).
۱۵
۳-۲-۲ کاربرد نانوزئولیت
نانوزئولیت را می‌توان به‌عنوان جاذبی مناسب با کارایی بالا برای حذف مواد آلی و فسفر، از منابع آلوده به فسفر معرفی کرد. نانوزئولیت‌ها دارای سطح ویژه‌ای هستند که باعث جذب آنیون‌ها می‌شود. ظرفیت یونی بالای نانوزئولیت، زمینه را برای اصلاح آن‌ها با کاتیون‌های آلی نظیر تری متیل آمونیوم، هگزا دسیل تترا متیل آمونیوم و تترا اتیل آمونیوم در حذف آنیون‌ها آماده می‌سازد. از نانوزئولیت‌ها می‌توان به‌عنوان کاتالیزور در انجام واکنش‌های کراکینگ و هم‌چنین در تهیه الکترودهای اصلاح شده استفاده کرد، هم‌چنین ساختار مناسبی برای بهسازی در شوینده‌ها جهت رفع آلودگی محیط‌زیست هستند (مرادیان و برومند،۱۳۹۱).
نانوزئولیت به‌صورت ماده افزودنی به دلیل قابلیت امتزاج‌پذیری بسیار خوب در صنعت دام و طیور به کار می‌رود و دارای خاصیت ضد باکتری، ضد ویروسی، ضد قارچ و کپک بوده و از این جهت می‌توان در مواد اولیه خوراک و جیره غذایی کامل دام، طیور و آبزیان بدون در نظر گرفتن میزان رطوبت آن‌ها به کار برد. این ماده هیچ خطری برای انسان ندارد و تنها ضدعفونی‌کننده شیمیایی است که فاقد اثرات سرطان‌زایی و جهش‌زایی برای انسان می‌باشد (قزللو و همکاران، ۱۳۸۷).
۴-۲-۲ خصوصیات نانوزئولیت
نانوزئولیت‌ ماده‌ای ضد باکتری، ضد قارچ و ضد ویوس‌ها هستند که توانایی ایجاد مقاومت در برابر انواع میکروارگانیسم‌ها حتی در دزهای پایین را دارد. نانوزئولیت‌ها با محیط زیست سازگار بوده و دارای خصوصیاتی همچون اختلاط‌پذیری آسان، عدم خوردگی فلزات و بدون بو می‌باشند (قزللو و همکاران، ۱۳۸۷).
۱۶
۵-۲-۲ تاثیر نانوزئولیت بر جیره‌های حاوی آفلاتوکسین